Η σημασία της επιστήμης και της αναζήτησης γνώσεως έτσι όπως εμφανίζεται στο ίδιο το Κοράνι.
Η επιστήμη και η γνώση στο Ισλάμ έχουν μεγάλη σημασία, οι επιστήμες είναι “κληρονόμοι των προφητών” είχε πει ο προφήτης Μουχάμμεντ (σαλλαλλάχου αλέιχι ουά σαλάμ) (Sunan Abu Dawud).
Το πρώτο εδάφιο που παραδόθηκε στον προφήτη Μουχάμμεντ (σαλλαλλάχου αλέιχι ουά σαλάμ) ήταν: “Ανάγνωσε με το όνομα του Κυρίου σου.” (Κοράνι, 96:1).
Ενώ εκτιμάει τους επιστήμονες, ώστε να κάνει την μαρτυρία τους ισότιμη με την μαρτυρία του ΑΛΛΑΧ: “Δεν υπάρχει άλλος Θεός εκτός από τον Αυτόν. Αυτή είναι η μαρτυρία του Ιδίου, και των αγγέλων, και αυτών που προικίστηκαν με γνώση.” (Κοράνι, 3:18)
Και υπόσχεται στους γνώστες τα καλύτερα: “Θα ανυψώσει ο ΑΛΛΑΧ σε βαθμούς όσους από σας πιστεύουν, και όσους έλαβαν το φως της γνώσης.” (Κοράνι, 58:11)
Όπως και ζητάει από τους πιστούς να αναζητούν πάντα περισσότερη γνώση: “…αλλά να πεις: Κύριέ μου, δώσε μου περισσότερη γνώση.” (Κοράνι, 20:114)
Κάνει επίσης μεγάλο διαχωρισμό μεταξύ γνώσης και άγνοιας: “Να πεις: μήπως ισούνται αυτοί που γνωρίζουν με εκείνους που δεν γνωρίζουν;” (Κοράνι, 39:9)
Αλλά υπενθυμίζει στους γνώστες ότι η γνώση δεν έχει όρια, και δεν πρέπει να νιώθουν υπεροψία, αλλά να κατέχουν την ταπεινότητα: “Και όμως γιατί ο άνθρωπος δεν θυμάται ότι τον έχουμε πλάσει από πριν και από το τίποτα;” (Κοράνι, 19:76)
.
Ισλάμ: η θρησκεία της γνώσης και της λογικής
Το Ισλάμ καλεί αυτούς που λατρεύουν άλλους θεούς, εκτός από τον ΑΛΛΑΧ, να λειτουργούν συνειδητά και όχι να αποδέχονται την πίστη κληρονομικά:
“κι όποτε στέλναμε έναν απεσταλμένο, σε κάποιο χωριό, έλεγαν οι προύχοντες: εμείς βρήκαμε τους πατέρες μας να ακολουθούν κάποια θρησκεία, οπότε εμείς ακολουθούμε τα βήματα τους. Ο απεσταλμένος τους έλεγε: κι αν σας φέρω μια οδηγία καλύτερη από εκείνη των πατέρων σας; Αυτοί απαντούσαν: εμείς απορρίπτουμε αυτό για το οποίο έχετε σταλεί.” (Κοράνι, 43:23-24).
“Κι όποιος επικαλείται έναν άλλο θεό μαζί με τον ΑΛΛΑΧ, καμιά απόδειξη δεν έχει για κάτι τέτοιο, είναι υπόλογος για την πράξη του απέναντι στον Κύριο του.” (Κοράνι, 23:118).
“Μήπως υπάρχει άλλος θεός μαζί με τον ΑΛΛΑΧ; Να πεις: φέρτε τα επιχειρήματα σας αν λέτε την αλήθεια.” (Κοράνι, 27:64).
Και καλεί τους πιστούς του να μην παραπλανούνται με το γεγονός ότι πολλοί ακολουθούν διάφορες πίστεις χωρίς λογική: “Και αν ακούσεις τους περισσότερους απ’ τους κατοίκους της γης, θα σε παρασύρουν από το δρόμο του ΑΛΛΑΧ. Δεν ακολουθούν παρά μόνο εικασίες, και δεν είναι τίποτα άλλο παρά μόνο ψεύτες.” (Κοράνι, 6:116)
Το Κοράνι αναφέρει την αληθινή αιτία για την απιστία πολλών: “Μόνο οι άδικοι ακολουθούν τα πάθη τους, γιατί στερούνται γνώση. Ποιός θα καθοδηγήσει αυτόν που ο ΑΛΛΑΧ αφήνει στην πλάνη;” (Κοράνι, 30:29)
Ο Μουσουλμάνος ακολουθεί πάντα την λογική και την γνώση στην πίστη του: “Πες: αυτός είναι ο δρόμος μου‘ προσκαλώ στον ΑΛΛΑΧ, με την βέβαια γνώση και οποιοσδήποτε με ακολουθεί.” (Κοράνι, 12:108)
Και δεν έχει νόημα αν κάποιοι υποστηρίζουν διάφορα επιχειρήματα:
“Kαι είπαν: δεν έχουμε παρά μόνο την παρούσα μας ζωή, θα πεθάνουμε και (τώρα) ζούμε και το μόνο που μας καταστρέψει είναι η πάροδος του χρόνου, μα δεν έχουν πάνω σ’ αυτό καμιά γνώση, παρά μόνο εικασίες.” (Κοράνι, 45:24)
Οι γνώστες είναι συνήθως αυτοί που έχουν το φόβο του Θεού, επειδή κατέχουν την απαραίτητη γνώση: “Τον ΑΛΛΑΧ φοβούνται μόνο όσοι από τους δούλους Του έχουν τη γνώση, είναι ο Παντοδύναμος, ο Επιεικής.” (Κοράνι, 35:28)
.
Η γνώση ως οδηγός συμπεριφοράς και προσπάθειας
Είναι προφανές ότι η απόκτηση της επαρκούς γνώσης είναι το βασικό στοιχείο για έναν πιστό, ώστε να πράττει σωστά.
.
Η γνώση ως απαραίτητο στοιχείο για τη λατρεία
Το Κοράνι αναφερόμενο στην σχέση γνώσης και λατρείας αναφέρει: “Μάθε λοιπόν ότι δεν υπάρχει άλλος Θεός παρά μόνο ο ΑΛΛΑΧ. Ζήτησε συγχώρηση για τα παραπτώματα σου και αυτά των πιστών…” (Κοράνι, 47:19)
Ο Προφήτης βλέποντας έναν άνδρα που προσευχόταν αλλά όχι σωστά, τον καλεί λέγοντας: “Γύρνα και ξαναπροσευχήσου, γιατί δεν έχεις προσευχηθεί.” (Sunan at-Tirmidhi).
.
Η γνώση ως απαραίτητο στοιχείο για τις συναλλαγές: Το πιο σημαντικό είναι ότι χωρίς τη γνώση, οι διάφοροι φορείς μπορεί εύκολα να πέσουν σε απαγορευμένες και ανεπιθύμητες συναλλαγές και πράξεις, γι’ αυτό το λόγο οι πρώτοι Μουσουλμάνοι συμβούλευαν τους καινούριους εμπόρους να μάθουν καλά τις Ισλαμικές διατάξεις περί εμπορικών συναλλαγών.
.
Η γνώση ως απαραίτητο στοιχείο για την ανάληψη ηγετικών θέσεων: Οι ηγετικές θέσεις είναι θέσεις-κλειδιά για την ασφάλεια κάθε χώρας και κάθε έθνους, γι’ αυτό απαιτείται από όσους αναλαμβάνουν μία από αυτές να κατέχουν δύο δεξιότητες, πρώτον να είναι πιστοί στη δουλειά που κάνουν, αίτημα που είναι καθαρά ηθικό και δεύτερον να κατέχουν την επαρκή γνώση του αντικειμένου που διαχειρίζονται κι αυτό είναι το πρακτικό αίτημα.
Ο Προφήτης Γιούσουφ (αλέιχι σαλάμ) λέει στον βασιλέα της Αιγύπτου επιδιώκοντας την θέση του τότε «γραμματέα του κράτους»: “..Τοποθέτησε με στις αποθήκες της Αιγύπτου. Θα είμαι πραγματικά φύλακας τους, και γνώστης του τομέα.” (Κοράνι, 12:55)
.
Ο νους στο Ισλάμ
Το Ισλάμ δίνει μεγάλη σημασία στο νου, τον θεωρεί ως υπόλογο για τις πράξεις του ανθρώπου, γι’ αυτόν τον λόγο όσοι έχουν ελλείψεις στις διανοητικές τους ικανότητες, δεν ευθύνονται για τις πράξεις και τα λόγια τους.
Οι αναφορές για το νου και τα σχετικά της σκέψης στο Κοράνι είναι αμέτρητες και δείχνουν να θέλουν τον κάθε πιστό να διαλέξει την πίστη του μετά μακράς σκέψης.
“Μήπως δεν ταξίδεψαν στη γη, ώστε οι καρδιές τους να λογικευτούν απ’ αυτά και τα αυτιά τους να ακούν; Στην ουσία δεν τυφλώθηκαν τα μάτια τους, αλλά οι καρδιές που φέρουν στα στήθη τους.” (Κοράνι, 22:46)
Σε άλλο εδάφιο το Κοράνι αποκαλύπτει την πραγματική αιτία για την δυσπιστία πολλών: “…Έχουν καρδιές με τις οποίες δεν καταλαβαίνουν, έχουν και μάτια με τα οποία δεν βλέπουν, και αυτιά με τα οποία δεν ακούν. Αυτοί μοιάζουν με κοπάδια, είναι και πιο ανόητοι.” (Κοράνι, 7:179)
Σε άλλα εδάφια καλεί τους ανθρώπους να περιπλανηθούν στην γη, και να σκεφτούν πως είναι η δημιουργία: “Να πεις: ας γυρίσετε στη γη και παρατηρήστε πως – ο ΑΛΛΑΧ – άρχισε την δημιουργία.” (Κοράνι, 29:20)
Η μάθηση δεν είναι προνόμιο κάποιων κοινωνικών κατηγοριών, αλλά είναι θέμα εκμάθησης και παρατήρησης και προσωπικής μελέτης, εφόσον ο Θεός μας έχει δώσει τα κατάλληλα μέσα:
“Ο ΑΛΛΑΧ σας έβγαλε από τις κοιλιές των μητέρων σας, που τότε δεν ξέρατε τίποτα, και έκανε για σας την ακοή και την όραση και τη νοημοσύνη, ώστε να Τον ευλογείτε.” (Κοράνι, 16:78)
.
Η γνώση δεν είναι μόνο θρησκευτική
Το Ισλάμ δεν κάλεσε τους πιστούς του για να αποκτήσουν γνώσεις που αφορούν μόνο την πίστη και την θρησκεία, αλλά για οτιδήποτε είναι χρήσιμο και παραγωγικό, ώστε να συμμορφωθούν με τους κανόνες του σύμπαντος και να μάθουν περισσότερα για τον Μέγα Δημιουργό του.
Στο Κοράνι μπορούμε να βρούμε άπειρα εδάφια που καλούν τους πιστούς να μάθουν για την φύση και τη βιολογία: “Σημάδι της Παντογνωσίας Του – Θεού – είναι η δημιουργία των ουρανών και της γης, και οι παραλλαγές στη γλώσσα και το χρώμα σας. Σε αυτά υπάρχουν σημάδια (διδάγματα) για όλο τον κόσμο.” (Κοράνι, 30:22),
“Μα δεν βλέπεις ότι ο ΑΛΛΑΧ έστειλε κάτω – στη γη – νερό από τον ουρανό; Μ’ αυτό βγάλαμε καρπούς με διαφορετικά χρώματα διαφόρων αποχρώσεων, και στα βουνά υπάρχουν δρόμοι άσπροι και κόκκινοι και κατάμαυρα κοράκια. Και στους ανθρώπους και στα ερπετά και στα ποίμνια επίσης υπάρχουν διαφορετικοί χρωματισμοί. Τον ΑΛΛΑΧ φοβούνται μόνο όσοι από τους δούλους Του έχουν τη γνώση.” (Κοράνι, 35:27-28)
Το προαναφερόμενο εδάφιο υπονοεί ότι για να καταλάβει κανείς τα μυστικά της βροχής πρέπει να μάθει για τη φύση και δεν μπορεί να μάθει τα στοιχεία που αποτελούν το νερό χωρίς την χημεία, και δεν μαθαίνει τα μυστικά των καρπών χωρίς την επιστήμη της γεωπονίας, και δεν μαθαίνει για τα βουνά και τα μυστικά τους χωρίς την επιστήμη της γεωλογίας, και δεν μαθαίνει για τις ρίζες των ανθρώπων και των ζωών χωρίς την βιολογία. Έτσι βλέπουμε ότι ένα εδάφιο καλεί τους πιστούς να μάθουν πέντε επιστήμες, ενώ σε άλλα εδάφια μιλάει λεπτομερώς για άλλες επιστήμες.
Π.χ. για βιολογία: “Ας κοιτάξει ο άνθρωπος από τι έχει δημιουργηθεί: Δημιουργήθηκε από νερό χυμένο (από άνδρα και γυναίκα), που βγαίνει από ανάμεσα της ραχοκοκαλιάς (του άνδρα) και των πλευρών (της γυναίκας).” (Κοράνι, 86:5-7)
Ψυχολογία: “..και στους εαυτούς σας μα δεν βλέπετε;” (Κοράνι, 51:21)
Ιστορία και κοινωνιολογία: “Μήπως δεν διέτρεξαν την γη ώστε να δουν πως ήταν το τέλος εκείνων (που έζησαν) πριν απ’ αυτούς; Ήταν ανώτεροι τους σε δύναμη. Καλλιέργησαν τη γη, ο δε αριθμός των κατοίκων τους ήταν μεγαλύτερος. Και τους ήρθαν οι απόστολοι τους με τα ολοφάνερα σημάδια. Και δεν ήταν ο ΑΛΛΑΧ που τους αδίκησε, αλλά οι ίδιοι αυτοί αδίκησαν τους εαυτούς τους.” (Κοράνι, 30:9)
Αλή αλ-Γιουνάνι 